CUT magazine about art

Takako Saito – Fluxus alive: Amsterdam Art Weekend 2015

Een mailtje van Kees van Gelder: of we VIP-status willen voor het Art Weekend 2015. Ja graag Kees! Hij is de leukste en meest integere galeriehouder van Amsterdam, nee van Nederland. Een goede galerie heeft altijd een ‘gezicht’, een consequent beleid, maar nergens is dat voor mij zo zichtbaar als bij hem in de Planciusstraat. Als hij werk van iemand toont dan moet hij in dat werk en in de kunstenaar geloven. Dat blijkt uit het kleine college en de rondleiding die je elke keer weer van hem krijgt. Voor mij is in geen enkele andere galerie de commercie – toch een noodzakelijke voorwaarde voor een galerie – zo ver weg als bij Kees. In zijn stal zitten grote namen, maar toch vooral jonge kunstenaars met een duidelijk concept (conceptueel mag maar hoeft niet). Dus zijn er ook regelmatig performances.

Tijdens Amsterdam Art 2015 toont Kees de Française Elvire Bonduelle en de Japanse Takako Saito. Van Elvire hebben we een beschilderd ‘kussen’ dat ik heb gewonnen in een prijsvraag van Kees waarbij je een tekst moest schrijven over het ‘patroon’ in de rood bestippelde kussens – rechthoekige blokken die je naar keuze horizontaal of verticaal kon ophangen. (Het kussen hangt verticaal boven ons bed.) In de nieuwe expositie in de voorruimte hangen krachtige tekens in drieluiken, die naar keuze ook 90, 180 of 270 graden gedraaid gehangen mogen worden. Dat mag ook bij het enkele schilderij. Als totaalinstallatie, met een Thonet schommelstoel in de hoek, is het een prachtig geheel.

Aan het begin van de zaterdagmiddag zit in de achterruimte een oude Japanse vrouw een kommetje noedelsoep leeg te lepelen; naast haar op tafel een paar voddebalen in plastic zakken. Dit is Takako – 86 jaar oud. She was there, in New York, bij het begin van de Fluxusbeweging in de jaren zestig. Na een psychologiestudie was ze betrokken geraakt bij een Japanse beweging die een parallelle kunst- en creativiteitsopvoeding probeerde te organiseren in de jaren vijftig. Een van de leden daarvan maakte haar nieuwsgierig naar de New-Yorkse kunstscene, en in 1963 verhuisde ze daarheen. Op verzoek van Fluxus-grondlegger George Maciunas die al een verzameling Japanse doosjes bezat, maakte zij op traditioneel-Japanse wijze een aantal doosjes met ‘disrupted chess sets’ die hij in de Fluxuswinkel op Canal Street verkocht. Een aantal daarvan zit nu in de collectie van het MOMA. Kees toont ook een paar doosjes – eentje met ‘disrupted’ dobbelstenen waarmee je niet kan dobbelen.

Op de muur heeft Takako een aantal uitgeknipte papieren tekstballonnen geplakt. Met een handgeschreven tekst wordt de bezoeker uitgenodigd om zelf een ballon te knippen en te beschrijven. Zij zal die dan signeren en tot een gezamenlijk kunstwerk maken. Ik ga aan de slag en schrijf op mijn ballon: Can you imagine anything higher than art? Die moet dus ook het hoogst van allemaal opgehangen worden, en ik klim op de ladder die daarvoor klaarstaat. Als Hij bestaat dan komt de vraag uit de hemel – anders is-ie gewoon van Evert.

De aanwezigheid van Takako was aangekondigd tot vier uur in de middag, maar ze verrast zelfs Kees met de mededeling dat ze op dat tijdstip een performance zal geven. Dat geeft ons even tijd voor de ‘Meesterschap’ vakliedenbeurs in de Westergasfabriek, en we zijn op tijd terug. Takako pakt haar voddebalen uit - er zitten ruimvallende gewaden in met talloze opgestikte vakjes. Een mannelijke en een vrouwelijke helper worden ook in zo’n pak gehesen en krijgen uitleg over wat gaat komen: samen zingen en zoemen, en improviseren op de woorden die op tekstbriefjes in de opgestikte vakken zitten.
Ze stellen zich op, groeten het publiek, en beginnen – eerst met elkaar en vervolgens met de aanwezigen. Die reageren eerst bedeesd en zachtjes – Frisia non cantat – maar komen al snel los en durven hun stemvolume op te schroeven. En dan ineens daalt er genoeg inspiratie neer om de mensen onderling te laten doorgaan als Takako of een van haar helpers zich van haar of hem wegdraait naar iemand anders. Nu is bijna iedereen deelnemer geworden, mimend, zoemend, zingend in twee- of drietallen. Ook ik kom aan de beurt bij Takako zelf, al zit ik achter een tafeltje. Hum-hum-hum, Zoem-zoem-zoem, Boe-oe-oe-oe, en ik val theatraal voorover op mijn gevouwen armen. Nu moet ik ook maar de vloer op, en ga handklappen met Takako tot ik me door haar laat ‘omduwen’. Iemand anders breit weer een intensiever vervolg aan dit duwspel.
Is dit kunst? Ja want zonder beschouwer is kunst een willekeurig object. Als de beschouwer ook participant is wordt kunst een nog intensievere ervaring. Op die zaterdagmiddag bij Kees kregen alle aanwezigen een onverwacht cadeau. De performance zit nu in ieders hoofd. Al weet je niks van Fluxus of kunstgeschiedenis, je bent vrolijk gemaakt door een piepklein oud Japans vrouwtje. De authenticiteit straalde er vanaf, en wat doet het etiket er dan toe? En voor wie dit niet gelooft: de dochter van Kees heeft het op video gezet dus het blijft bewaard. Maar als je er niet bij was kan je het nooit helemaal navoelen. Dankjewel Takako, dankjewel Kees!

Evert Schoorl


English text

Takako Saito – Fluxus alive: Amsterdam Art Weekend 2015

A mail from Kees van Gelder: whether we would like to have a VIP status for the Art Weekend 2015. Yes Kees, please! He is the nicest and most upright gallerist of Amsterdam, no of The Netherlands. A respected gallery has always a 'face’, a consistent policy, but for me this is nowhere so strongly visible as at his place in the Planciusstraat. If he shows the work of someone then he has to be convinced in what the artist is doing. He shows that every time in his little lecture when he is guiding me through the exhibition. For me there is no other gallery where the commerce - so fundamental for a gallery - is so far away than at his venue. There are in his stable so many big names, but above all especially young artists with a solid concept (conceptual is alright but not a must). So there are performances on a regular basis.

During Amsterdam Art Weekend 2015 Kees shows the works of Elvire Bonduelle and Japanese artist Takako Saito. We own a painted 'cushion' of Elvire that I have won in a contest of Elvire for which one had to write a text about the "pattern" of the red dotted cushion - a rectangular wall object that one may hang horizontal or vertical (the cushion hangs vertically above our bed). In the front space of her new exhibition The Rotating Painting Show powerful signs on triptychs may turned 90, 180 or 270 degrees. The gallerist or assistant does this by rotating now and then a single cushion painting. The installation as a whole with a Thonet rocking chair in the corner is a great completeness.

At the beginning of the Saturday afternoon an old Japanese woman ladled from a bowl with noodle soup; on the table right next to her a pair of ragbags in transparent plastic was waiting. This is Takako - 86 years old. She was there, in New York, at the very beginning of the Fluxus movement in the sixties. In the fifties after studying psychology she got involved in a Japanese group that endeavoured to create a parallel art and creativity education. One of the members triggered her curiosity in the New York art scene and in 1963 she moved to this town. On request of the Fluxus founding father George Maciunas (already owner of several of her Japanese boxes) she fabricated in a traditional Japanese manner a few little wooden boxes with ‘disrupted chess sets’. These were for sale at his Fluxus shop in Canal Street. Some of the boxes are now in the collection of the MoMA. Kees also has a few wooden boxes on display, one of which you can only throw dices in a disrupted way.

On the wall Takako has put an amount of cut paper text balloons. With her hand written text visitors are invited to cut out a balloon and to leave a scribbling or message. At the end of the exhibition she will sign the paper after it will become a collaboration piece. I make a start and write on the balloon: Can you imagine anything higher than art? No wonder it has to hang at the highest point possible and I climb on the ladder that has been placed for this purpose. If He exists then the question comes from heaven - if not it is just from Evert.

The presence of Takako was announced ending at four 'o clock in the afternoon, but she even surprises Kees with her announcement that she will give a performance at that time. This gives us a little while to visit the craftsmen's fair "Meesterschap" in the Westergasfabriek. We are back in time. Takako unpacks her ragbags in which are loose-fitting garments with numerous sewn compartments. She and a male and female helper are pulled into similar suits. She explains of what is coming; singing and humming together, improvising on the words written on the paper crumplings that are hidden in the sewn compartments of the robes. They take up their position; welcome the public and start - first with each other and then with individual visitors. At first they react timid and quietly - Frisia non cantat - but soon get more loose and at ease amidst the public; they dare to force up their voice volume. Then suddenly enough inspiration descends on all the present ones to go on with each other enabling Takako and her assistants to pay attention to someone else. Now almost everyone has become a participant, miming, humming and singing in groups of two or three. Also my turn it is, when Takako shuffles in a performative manner to me, even while I am sitting at a table. Hum-hum-hum, buzz-buzz-buzz, boo-ooh-ooh-ooh and theatrically I fall face down on my folded arms. This is the time to get up and also heading for the floor. I start clapping with Takako until I have let her 'pushed over' me. Someone else connects with a more vehement follow-up of this push game.
Is this art? Yes indeed it is; art without a viewer is a whimsical object. When a spectator also becomes a participant art creates an even more intensive experience. On that Saturday afternoon all visitors got an unexpected present. The performance has posed itself in everyone's head. Even if you don't know anything about Fluxus or art history, a teeny-weeny old and enchanted Japanese woman has made you happy. The authenticity emanated severely from it all. So why worry about the labelling? And for the one who does not believe it: the daughter of Kees has put it all on video and so it stays preserved. Nevertheless, in case you were not there you will never sense exactly how it really has been. Thank you very much Takako, thank you Kees!

Evert Schoorl